Chuẩn bị gỗ là công đoạn quan trọng, được thực hiện xuyên suốt trong quá trình sản xuất và chế biến gỗ, kể từ khâu cưa xẻ gỗ cho đến sấy gỗ (hay hong gió), xử lý bề mặt, gia công, tẩm bảo vệ và sơn phủ. Bước chuẩn bị gỗ giúp loại bỏ những khối gỗ kém chất lượng, giảm hao tốn nhiên liệu và phòng tránh các tai nạn lao động đáng tiếc. Qua bài viết sau đây, chúng ta hãy cùng Timber Phoenix khám phá sâu hơn về chuẩn bị gỗ là gì, bao gồm khái niệm, vai trò, quy trình và các tiêu chí khi chuẩn bị gỗ.
Chuẩn bị gỗ là gì? Vai trò và tiêu chí khi chuẩn bị gỗ.
Giới thiệu chuẩn bị gỗ.
Tìm hiểu khái niệm chuẩn bị gỗ là gì? Chuẩn bị gỗ theo thuật ngữ Tiếng Anh là Wood Preparation, nhằm chỉ một khâu quan trọng được thực hiện lặp đi lặp lại nhiều lần trong quy trình sản xuất và chế biến gỗ. Công tác chuẩn bị gỗ giúp tạo ra các nguyên liệu gỗ có chất lượng tốt, đáp ứng các tiêu chí về kích thước, hình dạng, chất lượng, cũng như độ ẩm và tính thẩm mỹ. Do đó, chúng ta có thể hình dung rằng việc chuẩn bị gỗ sẽ được tiến hành xuyên suốt các khâu như: cưa xẻ gỗ, sấy gỗ (hoặc hong gió), xử lý bề mặt, gia công, tẩm bảo vệ, sơn phủ…
Tùy thuộc vào từng giai đoạn mà gỗ sẽ được phân loại, làm sạch, định hình kích thước và hình dáng để sẵn sàng cho quá trình xử lý tiếp theo. Đồng thời, chuẩn bị gỗ kỹ lưỡng còn giúp loại bỏ những khối gỗ kém chất lượng, giảm thiểu sự hao tốn nhiên liệu và phòng tránh nhiều tai nạn lao động trong quá trình sản xuất.
Xem thêm: Tổng quan về quy trình sản xuất và chế biến gỗ.
Quy trình chuẩn bị gỗ.
Chuẩn bị gỗ được thực hiện theo quy trình như thế nào? Còn tùy thuộc vào từng giai đoạn cụ thể trong quy trình sản xuất và chế biến, mà hoạt động chuẩn bị gỗ cần đáp ứng những tiêu chí khác nhau, bao gồm: kích thước, hình dạng, độ ẩm, màu sắc, tính thẩm mỹ và mức độ hoàn thiện…
Tuy nhiên, nhìn chung một quy trình chuẩn bị gỗ cơ bản sẽ được tiến hành theo những bước như sau:
- Bước 1 – Xác định loại gỗ: Đầu tiên, chúng ta cần xác định loại gỗ sẽ sử dụng cho toàn dự án. Việc này được xác định dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm màu sắc, độ bền, độ cứng và nhu cầu sử dụng… Điều quan trọng là có bản vẽ thiết kế chi tiết và thể hiện rõ mục tiêu của dự án.
- Bước 2 – Thu thập nguyên liệu: Nguyên liệu gỗ có thể được thu thập bằng nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như thu mua các đơn vị được cấp phép khai thác rừng hoặc thông qua các công ty kinh doanh gỗ nhập khẩu. (Tìm hiểu thu thập gỗ là gì?).
- Bước 3 – Làm sạch nguyên liệu: Làm sạch nguyên liệu là công đoạn có thể thực hiện bằng nhiều cách khác nhau, như lau chùi, mài gỗ hoặc cắt gỗ. Mục tiêu chính là loại bỏ bụi bẩn hoặc các tạp chất trên bề mặt gỗ như vỏ cây, dăm gỗ hoặc nhánh cây. Ngoài ra, những vết biến dạng, cong vênh, nứt nẻ hoặc mục nát cũng nên được xử lý hoặc loại bỏ tại giai đoạn này. (Tìm hiểu cong vênh gỗ là gì?).
- Bước 4 – Kiểm tra chất lượng: Sau khi đã tiến hành làm sạch, gỗ nguyên liệu cần được kiểm tra, nhằm đảm bảo chúng đã sẵn sàng để sử dụng cho nhiều công đoạn xử lý tiếp theo, như cưa xẻ, sấy gỗ, xử lý bề mặt hoặc gia công… Việc này yêu cầu chúng ta phải đánh giá một cách kỹ lưỡng về màu sắc, độ bền, độ cứng và khả năng chịu lực của gỗ. Đồng thời cần loại bỏ các khuyết điểm ngay khi phát hiện. (Tìm hiểu khuyết điểm ở gỗ là gì?).
- Bước 5 – Phân loại nguyên liệu: Cuối cùng, nguyên liệu gỗ cần được phân loại dựa theo kích thước, độ dày, loại gỗ hoặc mức độ hoàn thiện… Việc này giúp chúng ta dễ dàng nhận dạng và có thể thực hiện xử lý đúng kỹ thuật cho từng nhóm gỗ. Nhờ đó, góp phần gia tăng năng suất, tiết kiệm nguồn nhân lực và chi phí sản xuất.
Tóm lại, tại bất cứ giai đoạn chế biến nào, chúng ta đều cần chuẩn bị nguyên liệu gỗ một cách kỹ càng, đảm bảo thực hiện đầy đủ các bước cần thiết, kể từ khâu xác định loại gỗ phù hợp, cho đến thu thập, làm sạch bề mặt, kiểm tra chất lượng và phân loại theo hình dáng, kích thước hoặc độ dày…
Xem thêm: Tìm hiểu các bước trong quy trình chuẩn bị gỗ.
Các công đoạn cần chuẩn bị gỗ.
Khi nào cần thực hiện chuẩn bị gỗ? Chuẩn bị gỗ là bước cần thiết trước khi chúng ta tiến hành tác động trực tiếp đến gỗ bằng công cụ thủ công hoặc máy móc hiện đại. Chẳng hạn như cưa xẻ gỗ, sấy gỗ (hoặc hong gió), xử lý bề mặt, gia công, tẩm bảo vệ hoặc sơn phủ…
Cụ thể, một số công đoạn yêu cầu chúng ta thực hiện bước chuẩn bị gỗ, bao gồm:
- Cưa xẻ gỗ: Cưa xẻ gỗ chủ yếu tập trung vào hoạt động cắt gỗ thành các phần có kích thước và hình dạng phù hợp với yêu cầu sử dụng, hoặc để thuận tiện hơn trong quá trình vận chuyển và lưu trữ. Các nguyên liệu gỗ, đặc biệt là những cây gỗ mới vừa được thu hoạch, thường chứa nhiều tạp chất như bụi, vỏ cây, cành cây dư thừa, và công đoạn chuẩn bị gỗ sẽ giúp loại bỏ những yếu tố này. (Tìm hiểu cưa xẻ gỗ là gì?).
- Sấy gỗ: Sấy gỗ là quá trình điều chỉnh độ ẩm cho các nguyên liệu, giúp tăng sự ổn định và hạn chế tình trạng biến dạng, co ngót, đồng thời phòng tránh được sự tấn công của nấm mốc, mối mọt và nhiều loại côn trùng khác. Quá trình sấy gỗ thường thực hiện sau khi gỗ đã được cưa xẻ, và công đoạn chuẩn bị gỗ giúp lựa chọn những thanh gỗ, tấm gỗ có sự đồng đều về kích thước, hình dạng, chất lượng, và độ dày… trước khi đưa vào lò sấy. (Tìm hiểu sấy gỗ là gì?).
- Xử lý bề mặt: Xử lý bề mặt gỗ là quá trình làm sạch và cải thiện bề mặt gỗ bằng cách bào mặt, chà nhám, sơn hoặc phủ các chất bảo vệ. Quá trình xử lý bề mặt thường được thực hiện sau khi sấy khô gỗ, có nghĩa là nguyên liệu đã đạt độ ẩm phù hợp, và công đoạn chuẩn bị gỗ giúp loại bỏ thanh gỗ, tấm gỗ bị hư hại sau quá trình sấy. Chỉ giữ lại những nguyên liệu không bị cong vênh, co ngót, nứt nẻ và có bề mặt đồng đều… Từ đây, chúng ta có thể dễ dàng tiến hành công đoạn xử lý bề mặt, giúp tăng cường khả năng chống chịu trước nhiều yếu tố gây hại như ánh sáng, nhiệt độ, hơi nước trong môi trường, hoặc nấm mốc, côn trùng… (Tìm hiểu xử lý bề mặt gỗ là gì?).
- Gia công: Gia công là toàn bộ quá trình chế tác những nguyên liệu thô trở thành các sản phẩm gỗ cuối cùng, như là vật liệu xây dựng, đồ ngoại thất, đồ nội thất hoặc đồ trang trí. Để cho quá trình gia công diễn ra được suôn sẻ, công đoạn chuẩn bị gỗ giúp tuyển chọn những loại gỗ nguyên liệu có chất lượng tốt và sẵn sàng cho việc chế tác. Nghĩa là các tấm gỗ đã trải qua giai đoạn thu thập, cưa xẻ, sấy gỗ, xử lý bề mặt… phù hợp với thiết kế và đáp ứng nhu cầu sản xuất. (Tìm hiểu gia công gỗ là gì?).
- Tẩm bảo vệ: Tẩm bảo vệ là quá trình đẩy các chất bảo vệ vào sâu bên trong cấu trúc gỗ, như chất chống cháy, chống côn trùng hoặc nấm mốc… Quá trình tẩm bảo vệ thường được thực hiện sau khi gỗ đã sấy khô, hoặc sau khi hoàn thành giai đoạn gia công thô. Và công đoạn chuẩn bị gỗ giúp phát hiện ra các khuyết điểm cần xử lý hoặc loại bỏ, điều này sẽ đảm bảo sản phẩm được bảo vệ kỹ lưỡng và hoạt động ổn định sau khi tung ra thị trường. (Tìm hiểu tẩm bảo vệ gỗ là gì?).
- Sơn phủ: Sơn phủ là quá trình phủ sơn hoặc các lớp chất bảo vệ lên bề mặt gỗ, mục đích có thể bao gồm trang trí hoặc nhằm nâng cao khả năng chống chịu trước nhiều tác nhân gây hại, như ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm và côn trùng… Quá trình sơn phủ là một trong những công đoạn cuối cùng của quy trình sản xuất, và công đoạn chuẩn bị gỗ giúp đảm bảo sản phẩm có bề mặt nhẵn mịn, không để xảy ra các khuyết điểm trước khi tiến hành sơn phủ. (Tìm hiểu sơn phủ gỗ là gì?).
Như vậy, tại mỗi công đoạn khác nhau trong quy trình sản xuất và chế biến gỗ, thì các nguyên liệu gỗ cần được chuẩn bị kỹ lưỡng và phải đáp ứng theo những tiêu chuẩn cụ thể về hình dạng, kích thước, độ ẩm và yêu cầu thẩm mỹ… Có thể nói, một sản phẩm gỗ được chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ có độ bền cao, không bị cong vênh, nứt nẻ và mối mọt, đồng thời có bề mặt đẹp mắt, đáp ứng yêu cầu của khách hàng. Và chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về vai trò của chuẩn bị gỗ đối với quy trình sản xuất, và sự ảnh hưởng lên đời sống, kinh tế và xã hội.
Xem thêm: Gia công gỗ là gì? Khái niệm, vai trò và ứng dụng.
Vai trò chuẩn bị gỗ.
Chuẩn bị gỗ mang lại những lợi ích gì? Chuẩn bị gỗ không chỉ giúp làm sạch bề mặt, góp phần loại bỏ tạp chất như bụi bẩn, cành lá bị thừa hoặc vết nấm mốc. Mà còn giúp cải thiện tính chất, tăng độ bền, độ cứng, khả năng chống chịu và tính thẩm mỹ của gỗ.
Cụ thể, vai trò quan trọng của công tác chuẩn bị gỗ đối với hoạt động sản xuất được thể hiện qua các khía cạnh sau:
- Về chất lượng: Công tác chuẩn bị gỗ giúp loại bỏ các tạp chất, vết nứt, vết sẹo trên bề mặt gỗ, giúp gỗ có bề mặt nhẵn mịn và đẹp mắt. Ngoài ra, công tác chuẩn bị gỗ cũng giúp giảm độ ẩm của gỗ xuống mức phù hợp (từ 8 đến 12%). Độ ẩm thấp giúp gỗ ổn định về kích thước, giảm khả năng cong vênh, nứt nẻ và mối mọt.
- Về tính thẩm mỹ: Công tác chuẩn bị gỗ giúp tạo hình cho gỗ theo yêu cầu thiết kế. Các công đoạn gia công như bào, chà nhám, ghép nối,… giúp tạo ra các sản phẩm gỗ có hình dạng, kích thước và hoa văn phù hợp với yêu cầu của khách hàng.
- Về hiệu quả sản xuất: Công tác chuẩn bị gỗ giúp giảm thiểu sự hao tốn nhiên liệu và phòng tránh được tai nạn lao động trong quá trình sản xuất. Cụ thể, công tác chuẩn bị gỗ giúp giảm thiểu sự hao tốn nhiên liệu do giảm thiểu lượng gỗ bị loại bỏ. Ngoài ra, công tác chuẩn bị gỗ cũng giúp phòng tránh được tai nạn lao động do các khối gỗ được cắt xẻ và gia công theo kích thước phù hợp, tránh các tình huống va chạm, rơi rớt.
Bên cạnh đó, công tác chuẩn bị gỗ cũng có vai trò quan trọng đối với đời sống, kinh tế, xã hội, cụ thể như sau:
- Đối với đời sống: Chuẩn bị gỗ giúp tạo ra các sản phẩm gỗ có chất lượng cao, bền đẹp, đáp ứng nhu cầu sử dụng của người dân trong đời sống sinh hoạt, sản xuất. Và như vậy có thể giúp giảm thiểu những tác động xấu của môi trường, bảo vệ sức khỏe con người.
- Đối với kinh tế: Chuẩn bị gỗ giúp nâng cao giá trị của gỗ nguyên liệu, tạo ra nguồn nguyên liệu ổn định cho các ngành sản xuất gỗ. Điều này giúp tạo ra nhiều việc làm, tăng thu nhập cho người lao động.
- Đối với xã hội: Từ hai yếu tố trên, chúng ta có thể thấy chuẩn bị gỗ góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, phát triển kinh tế bền vững. Đồng thời, chuẩn bị gỗ góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân và có đó có thể ổn định xã hội.
Xem thêm: Những kinh nghiệm giúp lựa chọn sản phẩm gỗ chất lượng.
Các yêu cầu khi chuẩn bị gỗ.
Những tiêu chí khi thực hiện công đoạn chuẩn bị gỗ là gì? Khi thực hiện công tác chuẩn bị gỗ, chúng ta cần đảm bảo tuân thủ nhiều yêu cầu quan trọng, kể từ vấn đề trong việc tuân thủ pháp luật đối với quá trình thu thập nguyên liệu, cho đến việc đáp ứng các tiêu chí của người tiêu dùng về tính thẩm mỹ và chất lượng của sản phẩm gỗ.
Dưới đây là một số yêu cầu khi chuẩn bị gỗ, cụ thể như sau:
- Thu thập nguyên liệu hợp pháp: Nguyên liệu gỗ cần được thu thập hợp pháp, đảm bảo không vi phạm pháp luật và tuân thủ những nguyên tắc bền vững, bảo vệ môi trường. Điều này có nghĩa là những nguồn gỗ cần sở hữu các chứng chỉ rừng uy tín, như FSC, SFI, PEFC… (Tìm hiểu chứng chỉ rừng là gì?).
- Loại bỏ các nguyên liệu xấu: Nguyên liệu xấu là những khối gỗ bị phai màu và có nhiều khuyết điểm như nứt nẻ, cong vênh, mối mọt… Những nguồn gỗ có tính chất quá xấu như vậy sẽ làm hao phí tài nguyên, nhân lực và chi phí sản xuất. Do đó, chúng ta nên lựa chọn những tấm gỗ hoặc thanh gỗ có bề mặt sạch, màu sắc đẹp, đồng đều và có độ bền tốt. (Tìm hiểu màu sắc của gỗ là gì?).
- Chọn gỗ có chất lượng đồng đều: Gỗ có chất lượng đồng đều sẽ giúp quá trình sản xuất và chế biến gỗ diễn ra thuận lợi và đạt hiệu quả cao hơn. Điều này đồng nghĩa với việc nguồn nguyên liệu không có các khuyết điểm như rạn nứt, cong vênh, co ngót hoặc bị mối mọt gây hại tấn công…
- Chọn loại gỗ phù hợp nhu cầu: Tùy thuộc vào mục đích sử dụng, chúng ta cần lựa chọn loại gỗ có các đặc tính phù hợp, bao gồm màu sắc, vân gỗ, độ bền, độ cứng và khả năng chống chịu… Điều này yêu cầu bản vẽ thiết kế thể hiện rõ những yêu cầu và mục đích của dự án. (Tìm hiểu đặc tính của gỗ là gì?).
- Tránh tạo ra khuyết điểm trên gỗ: Trong quá trình chuẩn bị gỗ, chúng ta cần tránh tạo ra các khuyết điểm chẳng hạn như trầy xước, nứt gãy… Điều này yêu cầu người thợ mộc cần tuân thủ theo các kỹ thuật trong từng công đoạn chuẩn bị gỗ.
- Xử lý triệt để sinh vật tấn công: Chúng ta cần xử lý những vị trí gỗ bị nấm mốc hoặc côn trùng tấn công trước khi sử dụng, tránh lây lan sang các thanh gỗ khác. Làm cho nguồn nguyên liệu ngày càng trở nên hư hỏng, dễ mục nát nhiều hơn, ảnh hưởng đến chất lượng của sản phẩm gỗ cuối cùng.
Như vậy, việc tuân thủ các yêu cầu khi thực hiện chuẩn bị gỗ đã trình bày trên đây, sẽ giúp nguồn nguyên liệu có thể đáp ứng cho quá trình sản xuất. Nhờ đó, chúng ta vừa tạo ra được những sản phẩm gỗ chất lượng, có hiệu suất sử dụng cao và tuổi thọ lâu dài, đồng thời đảm bảo an toàn cho người lao động.
Xem thêm: Những kinh nghiệm giúp lựa chọn loại gỗ phù hợp.
Kết luận.
Thông qua sự tìm hiểu chuẩn bị gỗ là gì, kể từ khái niệm cho đến vai trò và tiêu chí khi chuẩn bị gỗ mà Timber Phoenix đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra chuẩn bị gỗ là công đoạn quan trọng được áp dụng xuyên suốt trong quá trình sản xuất. Tại mỗi khâu thực hiện, các mức độ đánh giá nguyên liệu sẽ khác nhau về tính thẩm mỹ, độ bền, khả năng chống chịu và độ hoàn thiện… Điều quan trọng là chúng ta cần tìm gỗ có nguồn gốc minh bạch và được quản lý bền vững bằng cách kiểm tra các chứng chỉ rừng như FSC, SFI, PEFC…
