Có thể nói tình trạng cong vênh, nứt nẻ, biến dạng, co ngót… được xem là những khuyết điểm mà chúng ta thường thấy ở các sản phẩm gỗ. Hiện tượng biến dạng không chỉ làm mất đi tính thẩm mỹ, mà còn khiến các sản phẩm gỗ bị giảm độ bền, khả năng kháng lực, cũng như giảm hiệu suất sử dụng và tuổi thọ của sản phẩm. Qua bài viết sau đây, chúng ta hãy cùng Timber Phoenix khám phá sâu hơn về biến dạng gỗ là gì, bao gồm khái niệm, cách nhận biết, nguyên nhân và biện pháp khắc phục.
Biến dạng gỗ là gì? Nhận biết, nguyên nhân và cách khắc phục.
Giới thiệu về biến dạng gỗ.
Tìm hiểu khái niệm biến dạng gỗ là gì? Biến dạng gỗ theo thuật ngữ Tiếng Anh là Wood Deformation, hoặc Wood Distortion, nhằm chỉ tên gọi chung của một loạt khuyết điểm phổ biến trên gỗ, bao gồm: Co ngót, trương nở, lồi lõm, cong vênh, nứt nẻ, mục nát… Đó là những hiện tượng thay đổi hình dạng, kích thước hoặc cấu trúc của gỗ do nhiều tác động đến từ bên ngoài lẫn bên trong. Những tác động bên ngoài có thể bao gồm nhiệt độ, độ ẩm, lực tác động… Trong khi tác động bên trong có thể bao gồm cấu tạo của gỗ, thành phần hóa học của gỗ…
Biến dạng gỗ có thể xảy ra trong quá trình chế biến hoặc sử dụng gỗ, gây giảm độ cứng, độ bền và khả năng chịu lực của sản phẩm. Điều này không chỉ làm mất đi tính thẩm mỹ, mà còn gây suy giảm hiệu suất sử dụng và tuổi thọ của các vật liệu xây dựng, đồ ngoại thất, nội thất, trang trí cùng nhiều món đồ gỗ khác. Tuy nhiên, chúng ta có thể khắc phục những tác hại do biến dạng gây ra bằng nhiều cách, chẳng hạn như lựa chọn loại gỗ phù hợp, thực hiện đúng các kỹ thuật gia công, xử lý, đồng thời có những biện pháp chăm sóc và bảo quản phù hợp.
Xem thêm: Khuyết điểm của gỗ là gì? Các khuyết điểm phổ biến của gỗ và cách khắc phục.
Cách nhận biết gỗ bị biến dạng gỗ.
Có những loại biến dạng gỗ phổ biến nào? Như đã đề cập bên trên, biến dạng là hiện tượng sản phẩm gỗ bị mất đi hình dạng, kích thước và cấu trúc bên trong. Điều này khiến gỗ bị mất độ cứng, độ bền và suy giảm khả năng bảo vệ của gỗ trước nhiều tác nhân gây hại như nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, nấm mốc hoặc côn trùng.
Cụ thể, một số tình trạng biến dạng gỗ mà chúng ta thường nhìn thấy như sau:
- Co rút: Co rút hay co ngót là hiện tượng gỗ bị mất nước, làm kích thước ban đầu của sản phẩm bị giảm đi do thiếu độ ẩm. Quá trình co ngót có thể diễn ra theo nhiều chiều hướng, tuy nhiên co rút theo chiều dọc và chiều ngang là những hiện tượng phổ biến nhất. Đây là nguyên nhân làm cho gỗ bị lõm, cong vênh và nứt nẻ. (Tìm hiểu co ngót gỗ là gì?).
- Trương nở: Ngược lại với co rút, quá trình trương nở của gỗ xảy ra do sản phẩm bị tăng kích thước do hấp thụ độ ẩm quá nhiều. Ngoài ra, hiện tượng trương nở thường diễn ra theo chiều ngang, khiến các thanh gỗ hoặc tấm gỗ bị lồi, cong vênh, nứt nẻ. Việc này không chỉ làm sản phẩm bị mất đi tính thẩm mỹ, mà còn suy giảm độ cứng, độ bền và khả năng kháng lực.
- Lồi lõm: Lồi lõm là hiện tượng phần bề mặt của gỗ bị co rút hoặc trương nở, do độ ẩm của sản phẩm bị thay đổi đột ngột và không đồng đều. Ngoài ra, hiện tượng này còn có thể xảy ra do sản phẩm chịu lực tác động quá mạnh, khiến các liên kết của những tế bào gỗ bị phá vỡ và không còn giữ được hình dạng ban đầu.
- Cong vênh: Cong vênh là hiện tượng toàn bộ tấm gỗ hoặc thanh gỗ bị biến dạng từ một mặt phẳng, thành mặt cong do cấu trúc gỗ bị thay đổi. Điều này khiến các sản phẩm vừa mất đi tính thẩm mỹ, vừa suy giảm độ bền, tính năng và hiệu suất sử dụng. Ngoài ra, cong vênh có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, bao gồm co rút, trương nở hoặc bị tác động bởi lực quá mạnh… (Tìm hiểu cong vênh gỗ là gì?).
- Nứt nẻ: Nứt nẻ là hiện tượng sự liên kết của các tế bào gỗ bị suy giảm, dẫn đến việc xuất hiện những vết nứt trên bề mặt, đồng thời suy giảm độ cứng, độ bền và khả năng chịu lực của sản phẩm. Bên cạnh đó, nguyên nhân gây ra nứt nẻ có thể là do quá trình gỗ bị co rút, trương nở, chịu lực tác động mạnh hoặc cấu tạo liên kết của các tế bào gỗ bị suy yếu. (Tìm hiểu nứt nẻ gỗ là gì?).
- Lỗ thủng: Lỗ thủng xuất hiện trên bề mặt sản phẩm gỗ thường bị gây ra bởi các tác nhân gây hại như mối mọt, côn trùng hoặc tai nạn trong quá trình khoan lỗ. Ngoài ra, chúng ta còn có thể gây ra lỗ thủng không mong muốn nếu để sản phẩm tiếp xúc với các vật nhọn trong quá trình sử dụng. (Tìm hiểu mối mọt gây hại cho gỗ là gì?).
- Mục nát: Mục nát là hiện tượng sản phẩm gỗ bị phân huỷ bởi các sinh vật như nấm mốc, vi khuẩn và mối mọt… Dấu hiệu để nhận biết gỗ đang mục nát là những lỗ thủng do côn trùng gây ra kèm theo bụi gỗ bên cạnh đó. Nếu chúng ta không phát hiện kịp thời, những lỗ thủng này có thể ngày càng to ra, dẫn đến mục nát, đồng thời khiến việc xử lý và sửa chữa trở nên khó khăn hơn. (Tìm hiểu mục nát gỗ là gì?).
- Vết ố: Vết ố hoặc vết thâm là tình trạng bề mặt gỗ bị phai màu hoặc biến đổi màu sắc so với ban đầu. Hiện tượng này thường do nấm mốc hoặc các vi sinh vật gây ra. Chúng thực hiện bằng cách phá vỡ lớp bảo vệ của gỗ, sau đó tiết ra những chất gây hại làm thay đổi vẻ đẹp cũng như độ bền, chắc của sản phẩm gỗ. (Tìm hiểu màu sắc của gỗ là gì?).
Chúng ta có thể thấy, có nhiều loại biến dạng gỗ mà chúng ta thường thấy hàng ngày, như hiện tượng co rút, trương nở, các vết lồi, lõm, cong vênh hoặc nứt nẻ… Các dấu hiệu này không chỉ làm mất đi tính thẩm mỹ, mà còn giảm độ bền, độ cứng, khả năng chịu lực, dẫn đến việc suy giảm hiệu suất sử dụng và tuổi thọ của sản phẩm gỗ.
Nguyên nhân gây biến dạng gỗ.
Đâu là những nguyên nhân gây ra biến dạng gỗ? Như đã đề cập bên trên, có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc sản phẩm gỗ bị biến dạng như cấu trúc của gỗ, nhiệt độ, độ ẩm hoặc bị tác động bởi lực… Để dễ dàng tiếp cận, chúng ta có thể phân chia những tác động này thành 02 loại chính, là tác động từ bên trong và bên ngoài. Cụ thể như sau:
Nguyên nhân từ bên trong:
- Thành phần hóa học: Thành phần hóa học của gỗ bao gồm Cellulose, Hemicellulose và Lignin. Chúng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến các đặc tính của gỗ, như màu sắc, khả năng chịu nhiệt, kháng nước hoặc chịu lực… Điều này đồng nghĩa với việc mỗi loại gỗ sẽ có mức độ biến dạng khác nhau khi tiếp xúc với ánh sáng, nhiệt độ, nước hoặc do lực tác động.
- Các liên kết của tế bào: Tương tự như thành phần hoá học, mỗi loại gỗ sẽ có khả năng liên kết tế bào khác nhau, giúp thể hiện độ cứng, độ bền và khả năng chịu lực. Do đó, mỗi loại gỗ sẽ sở hữu mức giới hạn riêng về khả năng kháng nhiệt, kháng nước hoặc kháng lực để có thể giữ nguyên màu sắc và hình dạng ban đầu. (Tìm hiểu độ cứng của gỗ là gì?).
Nguyên nhân từ bên ngoài:
- Nhiệt độ: Gỗ cũng có tính co rút và trương nở khi nhiệt độ thay đổi một cách đột ngột và kéo dài. Khi nhiệt độ tăng, gỗ sẽ giãn nở, trong khi khi nhiệt độ giảm, gỗ sẽ co lại. (Tìm hiểu nhiệt độ gây hại cho gỗ là gì?).
- Độ ẩm: Sự thay đổi độ ẩm trong môi trường có thể khiến lượng nước bên trong gỗ thay đổi, dẫn đến tình trạng co rút và giãn nở. Điều này khiến cho sản phẩm gỗ dễ bị lồi lõm, cong vênh hoặc nứt nẻ khi độ ẩm đột ngột biến đổi trong một thời gian dài. (Tìm hiểu độ ẩm gây hại cho gỗ là gì?).
- Lực tác động: Như đã trình bày bên trên, lực tác động có thể ảnh hưởng đến các liên kết bên trong cấu trúc gỗ. Việc này khiến các sản phẩm dễ bị thay đổi kích thước và hình dạng khi phải chịu một lực tác động quá mức, như lực uốn, lực kéo hoặc lực nén…
- Côn trùng: Các loại côn trùng gây hại như mối mọt, ong, kiến… có thể gây ra các lỗ thủng và vết nứt trên gỗ. Nếu chúng ta không kịp thời phát hiện và xử lý những lỗ thủng trên bề mặt gỗ, côn trùng có thể tiếp tục phá hoặc và gây ra mục ruỗng, nghĩa là hư hại hết từ tận sâu bên trong cấu trúc gỗ. (Tìm hiểu quy trình xử lý bề mặt gỗ).
- Nấm mốc: Nấm mốc có khả năng phá vỡ lớp bảo vệ bên trên bề mặt gỗ, nhằm gây ra các vết ố, vết thâm, làm mất thẩm mỹ của sản phẩm. Ngoài ra, sự phát triển của nấm mốc có thể làm thay đổi độ ẩm của gỗ, khiến cho sản phẩm dễ bị cong vênh, nứt nẻ và mục nát. (Tìm hiểu nấm mốc gây hại cho gỗ là gì?).
Như vậy, có nhiều nguyên nhân gây ra sự biến dạng của gỗ, kể từ các yếu tố bên trong như thành phần hoá học, các liên kết gỗ, cho đến những tác động bên ngoài như nhiệt độ, độ ẩm, lực tác động và các sinh vật gây hại. Qua những thông tin trên đây, chúng ta có thể xác định được nguyên nhân cụ thể, từ đó đưa ra những biện pháp xử lý thích hợp, nhằm gia tăng hiệu suất sử dụng và gia tăng tuổi thọ của sản phẩm.
Tác hại của việc biến dạng gỗ.
Những tác hại mà biến dạng gỗ gây ra là gì? Những hiện tượng biến dạng gỗ như co rút, trương nở, cong vênh hay nứt nẻ… không chỉ làm mất đi vẻ đẹp tự nhiên, mà còn khiến cho sản phẩm bị mất đi độ bền, khả năng chịu lực và nhiều mối nguy hại khác, bao gồm:
- Giảm tính thẩm mỹ: Tình trạng gỗ bị trương nở, lồi lõm hay cong vênh có thể làm mất đi vẻ đẹp ban đầu của sản phẩm gỗ. Điều này không chỉ khiến cho sản phẩm trở nên xấu xí, mà còn làm cho các không gian sử dụng như phòng ngủ, phòng khách hoặc văn phòng, trở nên mất thẩm mỹ và kém tinh tế. (Tìm hiểu tính thẩm mỹ của gỗ là gì?).
- Phá vỡ cấu trúc của gỗ: Các hiện tượng như co rút, trương nở, cong vênh, nứt nẻ hoặc mục nát… đều khiến cấu trúc gỗ bị tổn thương. Điều này làm độ bền của gỗ bị giảm đi, đồng thời các đặc tính cơ học như độ cứng, độ dẻo hoặc khả năng kháng lực cũng không còn như ban đầu. (Tìm hiểu độ bền của gỗ là gì?).
- Giảm hiệu suất sử dụng: Như đã đề cập bên trên, hầu hết các hiện tượng biến dạng gỗ đều khiến các liên kết của tế bào gỗ bị thay đổi, dẫn đến khả năng kháng lực, kháng nước hoặc kháng nhiệt của gỗ bị thay đổi. Điều này làm cho sản phẩm gỗ không còn thực hiện được các tính năng cơ bản. Chẳng hạn như, cửa gỗ bị cong vênh, khiến việc đóng mở trở nên khó khăn, hoặc sàn gỗ gồ ghề khiến gia chủ khó khăn khi di chuyển. (Tìm hiểu hiệu suất sử dụng của gỗ là gì?).
- Gây nguy hiểm cho người dùng: Những sản phẩm gỗ bị biến dạng như cong vênh, nứt nẻ, co rút hoặc trương nở… có khả năng gây nguy hiểm cho người sử dụng. Ví dụ, một chiếc cầu thang bị cong vênh có thể khiến người dùng bị ngã khi leo xuống, bàn gỗ bị nứt nẻ có thể khiến chúng ta bị trầy xước, thậm chí là chảy máu khi tiếp xúc mạnh mà không cẩn thận.
- Giảm giá trị kinh tế: Đối với những nhà sản xuất, tình trạng biến dạng gỗ trong quá trình sản xuất có thể làm giảm giá trị kinh tế của sản phẩm. Điều này khiến cho sản phẩm trở nên khó bán, khó thu hồi vốn hoặc tăng thêm chi phí sửa chữa hoặc tồn kho.
- Gây lãng phí tài nguyên: Những sản phẩm gỗ bị nứt gãy hoặc mục nát nghiêm trọng có thể không sử dụng được, gây lãng phí vật liệu, chi phí và công sức sửa chữa.
Tóm lại, tình trạng gỗ bị biến dạng có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng, như làm mất thẩm mỹ, giảm độ bền, độ cứng, dẫn đến việc gây nguy hiểm cho người dùng và khiến các nhà sản xuất hao tổn nhiều chi phí. Tuy nhiên, chúng ta có thể khắc phục những hiện tượng này bằng nhiều phương pháp khác nhau sẽ được trình bày ngay sau đây.
Cách khắc phục gỗ bị biến dạng.
Có những phương pháp nào giúp khắc phục biến dạng gỗ phổ biến? Việc gỗ bị biến dạng không chỉ làm mất tính thẩm mỹ của các không gian sống của con người, như phòng khách, phòng ngủ hoặc nơi làm việc. Mà còn làm giảm tính năng, hiệu suất sử dụng và tuổi thọ của sản phẩm.
Để khắc phục được những hậu quả đó, chúng ta có thể thực hiện một số biện pháp như sau:
- Chọn loại gỗ phù hợp: Chúng ta nên lựa chọn loại gỗ có tính ổn định cao và phù hợp với từng ứng dụng, kể từ lĩnh vực xây dựng cho đến sản xuất đồ ngoại thất, nội thất và trang trí… Ví dụ, các loại gỗ cứng và có khả năng chống chịu được sự thay đổi của thời tiết như gỗ Sồi, Óc Chó, Xoan Đào sẽ phù hợp để làm vật liệu xây dựng, giúp các công trình bền bỉ qua thời gian.
- Kiểm soát môi trường: Như đã trình bày, nhiều tác nhân từ môi trường có thể làm gỗ biến dạng như ánh nắng, nhiệt độ, độ ẩm hoặc sinh vật gây hại. Vì vậy, chúng ta nên sử dụng các sản phẩm đồ nội thất, đồ gia dụng hoặc trang trí, ở trong môi trường thông thoáng, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, mưa, gió hoặc bụi bẩn… Ngoài ra, hệ thống điều hòa hoặc máy lạnh thường được dùng để kiểm soát độ ẩm và nhiệt độ.
- Xử lý gỗ đúng cách: Quá trình chế biến và gia công gỗ yêu cầu người thợ mộc phải thực hiện cẩn thận từng bước xử lý gỗ, bao gồm cắt gỗ, sấy gỗ, vận chuyển, khoan lỗ, tẩm bảo vệ hoặc sơn phủ gỗ… Nếu có công đoạn nào không được thực hiện đúng cách sẽ khiến cho sản phẩm gỗ bị biến dạng. Ví dụ, quá trình sấy gỗ trong lò có nhiệt độ quá cao trong thời gian dài sẽ khiến cho sản phẩm bị co ngót, nứt nẻ; Hoặc quá trình ngâm tẩm được thực hiện lâu hơn so với quy định sẽ khiến cho sản phẩm bị trương nở, giảm độ cứng và độ bền. (Tìm hiểu gia công gỗ là gì?).
- Dùng chất bảo vệ: Quá trình sơn và phủ các chất bảo vệ không chỉ giúp nâng cao tính thẩm mỹ, mà còn có vai trò quan trọng trong việc khắc phục tình trạng biến dạng của gỗ. Chúng ta có thể sử dụng một số loại như là chất chống ẩm, chất chống tia UV, chất cách nhiệt, chất chống mối mọt… nhằm bảo vệ gỗ tránh khỏi tác nhân gây hại, đảm bảo duy trì hiệu suất sử dụng và kéo dài tuổi thọ của sản phẩm. (Tìm hiểu tác nhân gây hại cho gỗ là gì?).
- Thường xuyên chăm sóc: Quá trình sử dụng là khoảng thời gian mà sản phẩm gỗ dễ tiếp xúc với nhiều tác nhân gây hại nhất, như ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm và côn trùng gây hại. Do đó, chúng ta nên thường xuyên chăm sóc, bằng cách quét dọn và lau chùi, nhằm kịp thời phát hiện những khuyết điểm và sửa chữa.
- Bảo trì định kỳ: Bên cạnh việc chăm sóc phải diễn ra một cách thường xuyên, chúng ta nên đều đặn thực hiện bảo trì sản phẩm gỗ từ 1 đến 2 lần mỗi năm. Việc này cần được thực hiện bởi chuyên gia trong ngành gỗ, nhằm sớm phát hiện những khuyết điểm và kịp thời sửa chữa bằng các kỹ thuật như, uốn cong, dán gỗ hoặc sơn phủ các lớp bảo vệ mới. (Tìm hiểu sơn phủ gỗ là gì?).
Tóm lại, gỗ là một vật liệu tự nhiên sở hữu nhiều ưu điểm nổi bật, kể từ màu sắc, vân gỗ, mùi hương cho đến độ cứng, độ bền… chúng giúp mang đến sự chắc chắn, vẻ đẹp thẩm mỹ cho công trình và các sản phẩm đồ nội thất, ngoại thất, trang trí và nhiều ứng dụng khác. Bên cạnh đó, gỗ cũng tồn tại những khuyết điểm nhất định, đòi hỏi chúng ta cần phải chú ý như: sự biến dạng, co ngót, cong vênh, nứt nẻ, phai màu, mục nát… xảy do tác động của các yếu tố môi trường, nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng mặt trời, nấm mốc, mối mọt hoặc do va đập trong quá trình sử dụng. Mặc dù vậy, chúng ta có thể khắc phục tất cả dấu hiệu nguy hại kể trên thông qua quy trình chế biến, gia công, tẩm sấy, xử lý bề mặt và sơn phủ bảo vệ một cách tỉ mỉ, kết hợp với công tác vệ sinh, bảo trì định kỳ.
Xem thêm: Tổng quan về quy trình sản xuất và chế biến gỗ.
Kết luận.
Thông qua sự tìm hiểu biến dạng gỗ là gì, kể từ khái niệm cho đến cách nhận biết, nguyên nhân và cách khắc phục., mà Timber Phoenix đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra biến dạng gỗ là một trong những khuyết điểm của sản phẩm có thể xuất hiện trong suốt quá trình sản xuất và sử dụng, bao gồm co rút, trương nở, lồi lõm, cong vênh hoặc nứt gãy… Mặc dù vậy, nếu như dành sự quan tâm đúng mức, chúng ta có thể thực hiện nhiều phương pháp cải thiện, như lựa chọn loại gỗ phù hợp, xử lý gỗ đúng cách, thường xuyên chăm sóc và bảo trì đều đặn. Điều này không chỉ giúp duy trì tính thẩm mỹ và hiệu suất sử dụng của sản phẩm, mà còn góp phần quan trọng vào xu hướng sử dụng gỗ bền vững.
