Tình trạng cong vênh, nứt nẻ, biến dạng, co ngót… được xem là những khuyết điểm thường thấy ở các sản phẩm gỗ. Trong đó, khái niệm cong vênh bao gồm cong, vênh, gấp khúc và xoắn… có thể làm gỗ mất tính thẩm mỹ, giảm độ bền và khả năng chịu lực. Qua bài viết sau đây, chúng ta hãy cùng Timber Phoenix khám phá sâu hơn về cong vênh gỗ là gì, kể từ cách nhận biết, nguyên nhân và biện pháp khắc phục cong vênh để đảm bảo hiệu suất sử dụng và duy trì tuổi thọ của sản phẩm.
Cong vênh gỗ là gì? Nhận biết, nguyên nhân và cách khắc phục.
Định nghĩa về cong vênh gỗ.
Tìm hiểu khái niệm cong vênh gỗ là gì? Cong vênh gỗ theo thuật ngữ Tiếng Anh là Wood Warping, nhằm chỉ hiện tượng những tấm gỗ hoặc thanh gỗ bị thay đổi hình dạng, tăng kích thước và mất đi độ phẳng ban đầu. Điều này có thể xảy ra trong quá trình sản xuất, sử dụng hoặc bảo quản. Ngoài ra, đây còn là khái niệm cho một loạt kiểu biến dạng được thể hiện ở nhiều mức độ khác nhau, bao gồm cong, vênh, gấp khúc và xoắn. Do đó, cong vênh làm gỗ mất tính thẩm mỹ, giảm độ bền và khả năng chịu lực, dẫn đến việc suy giảm hiệu suất sử dụng cũng như tuổi thọ của sản phẩm, thậm chí có thể gây nguy hiểm cho con người. Mặc dù vậy, chúng ta vẫn có thể khắc phục những khuyết điểm này bằng một số biện pháp như uốn cong, chà nhám, cắt gỗ, ghép gỗ hoặc sử dụng keo dán.
Xem thêm: Khuyết điểm của gỗ là gì? Các khuyết điểm phổ biến của gỗ và cách khắc phục.
Cách nhận biết gỗ bị cong vênh.
Đâu là những dấu hiệu nhận biết gỗ bị cong vênh? Mặc dù chúng ta có thể khắc phục tình trạng cong vênh của gỗ bằng cách uốn cong, dùng keo dán, ghép gỗ… Tuy nhiên, các phương pháp này đều đòi hỏi tay nghề cao và tốn nhiều chi phí. Do đó, việc sớm nhận biết các dấu hiệu cong vênh gỗ ngay từ ban đầu để kịp thời xử lý là cách hiệu quả nhất.
Cụ thể, một số dấu hiệu nhận biết sản phẩm gỗ bị cong vênh bao gồm:
- Về kích thước: Hầu hết trường hợp gỗ bị cong vênh là do các tế bào gỗ bị trương nở không đồng đều, làm tăng kích thước của sản phẩm.
- Về độ phẳng: Hiện tượng biến dạng thường làm cho những thanh gỗ hoặc tấm gỗ bị uốn cong, gây mất hình dáng và độ phẳng ban đầu.
- Về độ thẳng: Sự uốn cong của các sợi gỗ về một phía có thể làm cho những tấm gỗ hoặc thanh gỗ bị mất đi độ thẳng.
- Về hình dạng: Như đã trình bày bên trên, gỗ khi bị cong vênh sẽ bị thay đổi về kích thước, độ phẳng và độ thẳng. Điều này khiến các chi tiết gỗ không còn phù hợp để lắp ráp theo như mẫu thiết kế.
- Về âm thanh: Gỗ bị cong vênh đã mất đi các liên kết cấu trúc ban đầu, làm thay đổi mật độ tế bào gỗ và giảm độ cứng. Điều này có thể khiến các sản phẩm phát ra những âm thanh lạ khi gõ vào.
- Về màu sắc: Không chỉ âm thanh, sự thay đổi mật độ cấu trúc tế bào gỗ cũng khiến cho sản phẩm có màu sắc không đồng đều hoặc phai màu, làm mất đi tính thẩm mỹ ban đầu. (Tìm hiểu màu sắc của gỗ là gì?).
Ngoài ra, việc hiểu được đặc điểm và biểu hiện của những loại cong vênh gỗ sẽ giúp chúng ta có thể áp dụng biện pháp sửa chữa kịp thời. Có một số hiện tượng cong vênh phổ biến bao gồm:
- Cong: Cong là hiện tượng hai đầu của gỗ bị cong lên do trương nở không đều (kể cả theo chiều dài lẫn chiều ngang), làm mất đi độ phẳng ban đầu.
- Vênh: Vênh là hiện tượng gỗ bị biến dạng ở một khu vực, vị trí trên tấm gỗ hoặc thanh gỗ, khiến cho sản phẩm bị gồ ghề hoặc khó liên kết với những chi tiết khác. (Tìm hiểu biến dạng gỗ là gì?).
- Vẹo: Vẹo là hiện tượng các sợi gỗ ở một bên của tấm gỗ bị kéo dãn và mất đi độ thẳng. Khiến chiều dài của hai bên thanh gỗ bị mất đối xứng và cong về một phía.
- Xoắn: Xoắn là hiện tượng các thớ gỗ bị co ngót hoặc giãn nở không đồng đều, khiến tấm gỗ bị cong vênh theo nhiều hướng khác nhau. Đây là tình trạng biến dạng phức tạp và khó khắc phục nhất. (Tìm hiểu co ngót gỗ là gì?).
- Gấp khúc: Gấp khúc xảy ra khi các thớ gỗ của thanh gỗ bị giãn nở ở hai đầu nhưng không bị biến đổi ở những điểm thẳng hàng. Tình trạng này có thể khiến gỗ dễ bị gãy dù cho chúng ta chỉ tác động một lực nhẹ lên sản phẩm.
Trên đây chỉ là một trong những biểu hiện cong vênh ở gỗ phổ biến, ngoài ra còn nhiều tình trạng cong vênh phức tạp khác khó có thể khắc phục được. Vì vậy, chúng ta nên sử dụng và bảo quản sản phẩm một cách cẩn thận, nhằm giúp chúng luôn giữ được vẻ đẹp ban đầu và duy trì tuổi thọ lâu dài.
Nguyên nhân gây cong vênh gỗ.
Có những nguyên nhân nào gây ra hiện tượng cong vênh ở gỗ? Như đã đề cập trước đó, hầu hết các hiện tượng cong vênh của sản phẩm gỗ đều liên quan đến việc cấu trúc tế bào bị biến đổi. Việc này xảy ra vì gỗ được sử dụng trong điều kiện môi trường có nhiệt độ, độ ẩm hoặc bị tác động bởi lực không phù hợp.
Ngoài ra, còn nhiều nguyên nhân khác gây cong vênh phổ biến như sau:
- Cấu tạo của gỗ: Cấu tạo của các thớ gỗ có ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình trạng cong vênh của gỗ. Cụ thể, các liên kết tế bào yếu có thể làm sợi gỗ dễ bị giãn nở và khiến tấm gỗ bị cong vênh.
- Mắt gỗ lớn: Mặc dù được mài mịn và có độ dày như nhau, nhưng mắt gỗ hút ẩm nhiều hơn các điểm khác của thanh gỗ hoặc tấm gỗ. Điều này khiến cho sản phẩm dễ bị cong, vênh hoặc gấp khúc ngay tại vị trí này.
- Độ ẩm: Khi độ ẩm tăng lên đột ngột và kéo dài, gỗ có thể sẽ bị trương nở, dẫn đến tình trạng cong vênh của sản phẩm. (Tìm hiểu độ ẩm gây hại cho gỗ là gì?).
- Nhiệt độ: Khi nhiệt độ tăng, các thớ gỗ sẽ giãn nở, ngược lại khi nhiệt độ giảm, thớ gỗ sẽ co lại. Do đó, sự thay đổi nhiệt độ trong thời gian dài sẽ khiến gỗ mất đi hình dạng ban đầu. (Tìm hiểu nhiệt độ gây hại cho gỗ là gì?).
- Lực tác động: Gỗ có thể bị cong vênh do nhiều lực tác động từ bên ngoài, gây ảnh hưởng đến các liên kết của tế bào gỗ, chẳng hạn như lực uốn, lực kéo, lực nén…
- Bị sinh vật tấn công: Mối mọt, nấm mốc có khả năng phá huỷ cấu trúc gỗ từ bên trong. Điều này không chỉ làm giảm độ bền mà còn có thể khiến cho sản phẩm gỗ bị cong vênh. (Tìm hiểu mối mọt gây hại cho gỗ là gì?).
- Quá trình sản xuất: Trong suốt quá trình sản xuất, kể từ khâu thu thập gỗ, cho đến vận chuyển, cắt gỗ, sấy gỗ, xử lý bề mặt và ghép gỗ… Người thợ thực hiện nhiều thao tác có thể tác dụng lực hoặc thay đổi môi trường bảo quản gỗ. Điều này cũng có thể khiến các chi tiết gỗ có thể bị biến dạng hoặc cong vênh.
- Quá trình sử dụng: Trong quá trình sử dụng, gỗ có thể bị cong vênh nếu môi trường xung quanh khắc nghiệt, ví dụ quá nóng hoặc quá lạnh, hoặc ẩm ướt… Ngoài ra, sản phẩm cũng có thể bị biến dạng nếu thường xuyên bị va đập hoặc chịu tác động lực quá mạnh so với khả năng chịu đựng.
Có thể thấy, hiện tượng gỗ bị cong vênh có thể xảy ra trong suốt quá trình sản xuất, sử dụng và bảo quản. Việc này gây thiệt hại rất lớn cho nhà sản xuất cũng như người sử dụng. Bởi vì sản phẩm gỗ có thể bị mất đi vẻ đẹp tự nhiên và giá trị ban đầu, đồng thời làm suy giảm hiệu suất sử dụng và tuổi thọ cũng bị rút ngắn.
Tác hại của việc cong vênh gỗ.
Cong vênh gỗ gây ra những thiệt hại gì? Như vậy, cong vênh gỗ không chỉ làm mất đi tính thẩm mỹ, mà còn khiến cho sản phẩm gỗ bị suy giảm giá trị và tuổi thọ sử dụng. Điều này dẫn đến giá trị kinh tế của gỗ cũng có thể thay đổi, làm ảnh hưởng đến chất lượng ngành công nghiệp gỗ Việt Nam nếu không có các biện pháp xử lý phù hợp.
Cụ thể, một số tác hại của hiện tượng cong vênh gỗ bao gồm:
- Giảm tính thẩm mỹ: Hiện tượng vong vênh sẽ khiến các chi tiết gỗ bị biến dạng một cách không đồng đều, thậm chí có thể bị phai màu. Điều này khiến cho sản phẩm gỗ không còn giữ được vẻ đẹp tự nhiên ban đầu và kém hấp dẫn, đồng thời làm mất thẩm mỹ của các không gian sử dụng, bao gồm phòng khách, nhà bếp, phòng ngủ hoặc văn phòng… (Tìm hiểu tính thẩm mỹ của gỗ là gì?).
- Giảm độ bền: Cong vênh gỗ khiến các liên kết giữa các sợi gỗ bị suy giảm, do đó độ bền của sản phẩm gỗ cũng bị thay đổi, làm tăng khả năng gãy, vỡ, và hư hại. Điều này không chỉ làm giảm hiệu suất sử dụng của sản phẩm mà còn tăng nguy cơ gây ra những tai nạn nghiêm trọng cho người sử dụng. (Tìm hiểu độ bền của gỗ là gì?).
- Gây nguy hiểm: Như đã đề cập bên trên, việc gỗ bị cong vênh có thể giảm độ bền và làm tăng nguy cơ xảy ra các tai nạn không đáng có, như dễ đổ, lật, trượt ngã, té đập… Điều này đe dọa đến sự an toàn của con người trong quá trình sử dụng.
- Giảm hiệu suất sử dụng: Sản phẩm gỗ bị cong vênh có thể làm giảm hiệu suất và tính tiện ích của sản phẩm, tạo ra những trở ngại không mong muốn cho người sử dụng. Chẳng hạn như mặt bàn gỗ bị cong vênh, gây khó khăn trong lúc sinh hoạt hoặc làm việc; Sàn gỗ bị cong vênh khiến việc đi lại trở nên khó khăn, dễ bị trơn trượt… (Tìm hiểu hiệu suất sử dụng của gỗ là gì?).
- Mất giá trị sản phẩm: Có thể thấy, sản phẩm gỗ bị cong vênh không chỉ làm mất tính thẩm mỹ, mà còn giảm độ bền và hiệu suất sử dụng, thậm chí có thể gây ra tai nạn cho người tiêu dùng. Điều này khiến lòng tin của khách hàng bị giảm đi, do đó không thể bán cũng như thanh lý sản phẩm một cách dễ dàng.
- Khó khăn trong vận chuyển và ghép nối: Các thanh gỗ hoặc tấm gỗ bị cong vênh sẽ bị thay đổi kích thước và mất đi độ phẳng ban đầu. Điều này khiến việc sắp xếp lên phương tiện vận chuyển trở nên khó khăn. Đồng thời, các chi tiết gỗ cũng không còn vừa với những vị trí ghép nối, gây khó khăn trong quá trình hoàn thiện sản phẩm.
Tóm lại, hiện tượng cong vênh gỗ gây ra nhiều thiệt hại cho người sử dụng và các nhà sản xuất gỗ. Người tiêu dùng có thể tốn thời gian và chi phí sửa chữa sản phẩm gỗ bị hư hại, thậm chí có thể gặp những tai nạn ảnh hưởng đến sức khỏe, như trơn trượt, té ngã hoặc va đập… Trong khi các nhà sản xuất có thể bị thiệt hại về mặt kinh tế, lãng phí nguyên liệu và uy tín thương hiệu bị suy giảm.
Cách khắc phục gỗ bị cong vênh.
Đâu là những phương pháp giúp khắc phục hiện tượng cong vênh gỗ? Để khắc phục hiện tượng cong vênh gỗ, chúng ta cần xác định nguyên nhân và mức độ cong vênh của sản phẩm gỗ. Đồng thời, dựa vào màu sắc, độ cứng và khả năng chịu lực của sản phẩm để đưa ra những phương án xử lý phù hợp.
Cụ thể, một số biện pháp khắc phục hiện tượng cong vênh gỗ phổ biến bao gồm:
- Xử lý bằng nhiệt độ kết hợp độ ẩm: Xử lý cong vênh gỗ bằng việc điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm là phương pháp đơn giản và dễ thực hiện nhất. Phương pháp này sử dụng ánh nắng mặt trời hoặc bàn ủi để làm các sợi gỗ giãn nở đồng đều, từ đó giúp sản phẩm lấy lại hình dạng ban đầu. Tuy nhiên, trong quá trình xử lý, chúng ta nên dùng khăn ẩm để trên bề mặt gỗ nhằm cân bằng độ ẩm và dễ dàng điều chỉnh độ cong vênh của gỗ. (Tìm hiểu quy trình xử lý bề mặt gỗ).
- Xử lý bằng cách dùng lực tác động: Phương pháp này thường áp dụng đối với các sản phẩm gỗ bị cong vênh nhẹ, bằng cách dùng vật nặng đè nén hoặc dùng lực mạnh để uốn cong gỗ. Tuy nhiên cần điều chỉnh lực để tránh nứt gãy, hư hại sản phẩm.
- Xử lý bằng các kỹ thuật gia công: Đây là phương pháp hiệu quả nhất để khắc phục cong vênh gỗ. Có thể sử dụng các biện pháp kỹ thuật như tẩm sấy, xử lý hóa chất… để điều chỉnh độ ẩm của gỗ. Tẩm sấy là phương pháp phổ biến nhất để khắc phục cong vênh gỗ, giúp gỗ đạt được độ ẩm phù hợp và có sự ổn định.
- Xử lý bằng các công cụ chuyên dụng: Phương pháp này thường được sử dụng đối với sản phẩm gỗ bị cong vênh nặng. Có thể sử dụng các dụng cụ, thiết bị chuyên dụng như máy chà nhám, máy bào… để loại bỏ phần gỗ bị cong vênh, giúp sản phẩm gỗ trở nên phẳng, thẳng.
Tóm lại, gỗ là một vật liệu tự nhiên sở hữu nhiều ưu điểm nổi bật, kể từ màu sắc, vân gỗ, mùi hương cho đến độ cứng, độ bền… chúng giúp mang đến sự chắc chắn, vẻ đẹp thẩm mỹ cho công trình và các sản phẩm đồ nội thất, ngoại thất, trang trí và nhiều ứng dụng khác. Bên cạnh đó, gỗ cũng tồn tại những khuyết điểm nhất định, đòi hỏi chúng ta cần phải chú ý như: sự biến dạng, co ngót, cong vênh, nứt nẻ, phai màu, mục nát… xảy do tác động của các yếu tố môi trường, nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng mặt trời, nấm mốc, mối mọt hoặc do va đập trong quá trình sử dụng. Mặc dù vậy, chúng ta có thể khắc phục tất cả dấu hiệu nguy hại kể trên thông qua quy trình chế biến, gia công, tẩm sấy, xử lý bề mặt và sơn phủ bảo vệ một cách tỉ mỉ, kết hợp với công tác vệ sinh, bảo trì định kỳ.
Xem thêm: Tổng quan về quy trình sản xuất và chế biến gỗ.
Kết luận.
Thông qua sự tìm hiểu cong vênh gỗ là gì, kể từ khái niệm, cách nhận biết, nguyên nhân và biện pháp khắc phục, mà Timber Phoenix đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra cong vênh có thể làm gỗ mất đi tính thẩm mỹ, giảm độ bền và khả năng chịu lực, dẫn đến việc suy giảm hiệu suất sử dụng cũng như tuổi thọ của sản phẩm, thậm chí có thể gây nguy hiểm cho con người. Do đó, trong quá trình sử dụng, chúng ta nên lưu ý bảo quản sản phẩm một cách cẩn thận, để giữ được vẻ đẹp ban đầu và kéo dài tuổi thọ.
